ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ

Η πραγματοποίηση της πανελλαδικής συνδιάσκεψης της Συσπείρωσης συμπίπτει με μια σειρά δυσμενών αλλαγών στο ασφαλιστικό των μηχανικών που σχεδιάζονται ή/και προωθούνται για άμεση υλοποίηση από την κυβέρνηση και το κράτος. Από τις βασικότερες είναι η επένδυση μεγάλου μέρους των αποθεματικών του ΤΣΜΕΔΕ στο Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο με παράλληλη δημιουργία μεγάλου τραπεζικού ομίλου και η ανακοινωμένη ήδη πρόθεση για αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης των μηχανικών και λοιπών ελεύθερων επαγγελματιών (ΕΕ) στα 37 έτη από 35 που είναι σήμερα για την κύρια σύνταξη.

Και τα δύο αυτά ζητήματα καθιστούν δυσμενέστερο το ασφαλιστικό τοπίο για τους μηχανικούς και ιδιαίτερα για τη μεγάλη τους πλειοψηφία τους μισθωτούς του ιδιωτικού (με ή χωρίς ΔΠΥ) και δημοσίου τομέα (επίσης με ή χωρίς ΔΠΥ) και τους μικρούς ΕΕ που ζουν από τη δουλειά τους.

Είναι πλέον σαφείς οι προθέσεις της κυβέρνησης να προχωρήσει στην εφαρμογή ρυθμίσεων και στα ασφαλιστικά ταμεία στα οποία δεν είχε παρέμβει μέχρι τώρα, στην κατεύθυνση εφαρμογής του τριζωνικού συστήματος ασφάλισης και δημιουργίας των προυποθέσεων γι’αυτό.[1] Η συνολική πολιτική της περνά μέσα από την εξομοίωση προς τα κάτω των ασφαλιστικών δικαιωμάτων των εργαζομένων και την σταδιακή μετατροπή της ασφάλισης σε μια εξατομικευμένη υπόθεση.

Το τριζωνικό σύστημα δεν είναι άλλο από την εξέλιξη του γνωστού χιλιανού μοντέλου, οι τρεις άξονες του οποίου κωδικοποιούνται ως εξής:

΄΄-Ο πρώτος άξονας θα αποτελεί το δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα στο οποίο θα υπαχθούν όλα τα ταμεία κύριας ασφάλισης και θα παρέχει την κύρια σύνταξη. Ο άξονας αυτός θα συρρικνώνεται όσο θα ελαστικοποιείται η απασχόληση και θα τείνει

προς μια εθνική σύνταξη κάτω ή γύρω από τα επίπεδα της κατώτερης σύνταξης.

- Ο δεύτερος άξονας θα είναι τα ιδιωτικά επαγγελματικά ταμεία στα οποία θα υπαχθούν σταδιακά τα επικουρικά ταμεία, θα λειτουργούν με το κεφαλαιοποιητικό σύστημα και θα ΄΄αξιοποιηθούν΄΄ για την αναζωογόνηση της χρηματαγοράς με τα αποθεματικά των επικουρικών ταμείων και αυτών που θα δημιουργηθούν με συλλογικές συμβάσεις που ήδη προωθούνται.

- Ο τρίτος άξονας θα είναι ο ιδιωτικός τομέας προσωπικής ασφάλισης, ο οποίος θα λειτουργεί με ασφαλιστικά προγράμματα ατομικά ή συλλογικά στα πλαίσια μονομερών πρωτοβουλιών των συνδικάτων ή διμερών συμφωνιών εργοδοτών-συνδικάτων. Ο άξονας αυτός θα αφομοιώσει και τα υπάρχοντα ταμεία πρόνοιας ή εφάπαξ παροχών …..

Το σχήμα αυτό, αν εφαρμοστεί, σε 10-15 χρόνια θα επιφέρει καταλυτικές συνέπειες σε βάρος του δημόσιου και κοινωνικού χαρακτήρα της ασφάλισης.΄΄[2]

Έτσι από τα αναδιανεμητικά συστήματα που στηρίζονταν στην αρχή της (σχετικής τουλάχιστον) ισότητας εισοδήματος μεταξύ εργαζομένων και συνταξιούχων και συλλογικής κατανομής των αναγκών των πιο αδύνατων, θα εμφανίζονται σταδιακά τα κεφαλαιοποιητικά-ανταποδοτικά συστήματα που θα στηρίζονται στην κεφαλαιοποίηση των εισφορών (από όπου κι αν προέρχονται), δηλαδή στην απόδοση της διαρκούς κυκλοφορίας αυτών των κεφαλαίων και την χρηματιστηριακή τους επένδυση για εξαγωγή επιχειρηματικού κέρδους με ότι ρίσκο συνεπάγεται αυτό.

Με τα προωθούμενα αυτά συστήματα η ασφάλιση καθίσταται ιδιωτική υπόθεση και ευθύνη. Για το βιοτικό επίπεδο ενός εργαζόμενου μετά το πέρας της εργασιακής του ζωής, όποτε αυτό έρθει, υπεύθυνος θα είναι ο ίδιος.

Η επιχειρούμενη ΄΄επένδυση΄΄ του 20% περίπου των αποθεματικών του ΤΣΜΕΔΕ για την αγορά του 34% των μετοχών του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου (ΤΑΧ ΤΑΜ), εντάσσεται σε ένα τέτοιο σχέδιο. Το ΔΣ του ΤΣΜΕΔΕ, που χειρίζεται αποκλειστικά την υπόθεση, προσπαθεί να πείσει για το πόσο συμφέρει τους μηχανικούς αυτή η επένδυση, λέγοντας πως τα ήδη επενδεδυμένα κεφάλαια του ταμείου στην Τράπεζα Αττικής έχουν φέτος διπλασιαστεί (από 20 σε 40 δις δρχ)

Ξεχνώντας βέβαια πως μόνο το 2001 το ΤΣΜΕΔΕ  έχασε 8 δις δραχμές από το τζογάρισμα των αποθεματικών του στην τράπεζα Αττικής.

Είναι χαρακτηριστικό και ανησυχητικό ταυτόχρονα πως στην τελευταία συνεδρίαση της αντιπροσωπείας καμία παράταξη, ούτε καν το ΚΚΕ, δεν άρθρωσε την παραμικρή επί της ουσίας κουβέντα απέναντι στην διάθεση για επιχειρηματική επένδυση των αποθεματικών του ταμείου στο ΤΑΧ ΤΑΜ.

Το μοναδικό πρόβλημα που έβλεπαν οι εκπρόσωποι των παρατάξεων, συμπεριλαμβανομένου και του προέδρου Γ. Αλαβάνου, ήταν πως ένα τέτοιο θέμα πρέπει να τύχει της έγκρισης και σύμφωνης γνώμης του ΤΕΕ (και μάλιστα όχι της αντιπροσωπείας του αλλά της διοικούσας).

Όμως το ζήτημα της χρήσης και ΄΄αξιοποίησης΄΄ των αποθεματικών του ταμείου είναι κατά πρώτο και κύριο λόγο ουσιαστικό ζήτημα που αφορά τα συμφέροντα της μεγάλης πλειοψηφίας των μηχανικών και όχι ζήτημα δημοκρατίας, διαφάνειας και σωστής ενημέρωσης.

Έτσι η ανάδειξη αυτών των δευτερευόντων στοιχείων ως καθοριστικών από διάφορες άλλες παρατάξεις και μέσω του δελτίου (από τους Μηχανικούς της Ανάπτυξης μέχρι ..τη ΔΑΠ) υποκρύπτει την ουσία και την υποβιβάζει σε πρόβλημα διαδικασίας.

Η ίδια η επένδυση των αποθεματικών του ταμείου μας σε έναν ολόκληρο τραπεζικό όμιλο πλέον, αποτελεί το μέσο για την πιο άμεση πρόσβαση του κεφαλαίου, και δη του κατασκευαστικού, σε αναζήτηση δανεισμού.

Έτσι, αν παλιότερα το συνολικό κεφάλαιο δανειζόταν με χαμηλό επιτόκιο από τις τράπεζες στις οποίες τα ταμεία είχαν υποχρεωτικά με νόμο καταθέσει τα αποθεματικά τους με εξευτελιστικά επιτόκια (ενώ παράλληλα τα ίδια τα ταμεία, επίσης με νόμο, δανείζονταν από τις τράπεζες με πολύ υψηλά επιτόκια για να καλύψουν τα ελλείμματά τους),  αν από αυτή την πηγή το κράτος ασκούσε πολιτική αναδιανομής υπέρ του κεφαλαίου, σήμερα αυτό θα γίνει με πιο άμεσο τρόπο με απ’ ευθείας δανεισμό για οποιασδήποτε μορφής χρήση του από το κατασκευαστικό κεφάλαιο (αυτοχρηματοδοτούμενα έργα κ.ο.κ).

Παράλληλα το ίδιο το ΤΑΧ ΤΑΜ θα εισαχθεί στο χρηματιστήριο επιφέροντας ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο για την περιουσία του ταμείου.

Μπροστά σε αυτά τα δεδομένα η θέση αντίστασης που αντιστοιχεί σε μια αριστερή ριζοσπαστική πολιτική από την πλευρά των συμφερόντων της εργασίας, δεν μπορεί να είναι άλλη από την πλήρη αντίθεση στο επιχειρηματικό τζογάρισμα των αποθεματικών του ΤΣΜΕΔΕ, αλλά και στην επιχειρούμενη αύξηση του ορίου ηλικίας στα 37 χρόνια.

Θα πρέπει κατά τη γνώμη μας να κεντρικοποιήσουμε το ζήτημα του ασφαλιστικού από δω και πέρα, σε μια προσπάθεια κινητοποίησης ιδιαίτερα εκείνων των μερίδων των μηχανικών που πλήττονται περισσότερο από την αναδιαρθρωτική πολιτική του κράτους στο ασφαλιστικό, δηλαδή των μισθωτών (τυπικά ή με ΔΠΥ) και των μικρών ΕΕ, αφού σε τελευταία ανάλυση αυτούς κυρίως αφορά. Εξάλλου είναι δεδομένο και από το παρελθόν, πως αποτελεσματικές διεκδικήσεις είχαμε κατά βάση με τους μηχανικούς σε κίνηση (καθυστερήσεις στην εφαρμογή του 2084 για τους παλιούς μηχανικούς, συμβολή εργαζομένων μηχανικών στην απόσυρση του ασφαλιστικού Γιανίτση, κλπ) και όχι εν μέσω κοινωνικής νηνεμίας  Γιατί οι όποιες καταχτήσεις δεν κερδίζονται χωρίς την κοινωνική πίεση, ακόμα κι αν πρόκειται για αμυντικού τύπου αιτήματα.

Αποδεικνύεται σήμερα περισσότερο παρά ποτέ, πως για να στηρίξουμε μια πολιτική αντίστασης στις επιχειρούμενες αλλαγές στο ασφαλιστικό, είναι απαραίτητη μια συνολική θεώρηση του ασφαλιστικού ζητήματος και του συνολικού πλέγματος των συμφερόντων που συγκρούονται γύρω από αυτό.

Έτσι το αίτημα της αναδιάρθρωσης των κλάδων του ΤΣΜΕΔΕ ή της ομογενοποίησης παλιών και νέων μηχανικών, είτε της κρατικής συμμετοχής, δεν είναι ξεχωριστό από το ζήτημα των ορίων ηλικίας, του εργάσιμου χρόνου, της διαχείρισης των αποθεματικών του ταμείου, της εργοδοτικής εισφοράς στο ΔΠΥ, κ.ο.κ.

Κυβέρνηση και κράτος γνωρίζουν πολύ καλά να διαχειρίζονται επιμέρους τοποθετήσεις, απογυμνώνοντάς τις από τις θετικότερες ρυθμίσεις τους (πχ η ομογενοποίηση παλιών και νέων μηχανικών στην πρόταση της αντιπροσωπείας).

Ιδιαίτερα στο ζήτημα της κρατικής συμμετοχής  (που πρέπει να είναι ένα διεκδικούμενο αίτημα), η επικέντρωσή μας σε αυτό χωρίς τη συνολική θεώρηση του ασφαλιστικού ζητήματος, εμπεριέχει κινδύνους.

Όχι μόνο γιατί από θέση αρχής θεωρούμε πως και η κρατική και η εργοδοτική εισφορά είναι μέρος της κλεμμένης υπεραξίας της εργατικής δύναμης (η εργοδοτική άμεσα, ενώ η κρατική μέσα από την πολιτική αναδιανομής του πλούτου που ασκεί το κράτος, τη φορολογία κλπ).

Αλλά κυρίως γιατί θα αφήνει στο κράτος τη δυνατότητα να κάνει συνολική πολιτική με όλες τις υπόλοιπες παραμέτρους του προβλήματος (ακριβώς επειδή θα μπορεί να κάνει αναδιανομή αντίστροφα είτε μέσω της άμεσης και κυρίως έμμεσης φορολογίας, είτε με την προσφορά φτηνού κεφαλαίου προς τις επιχειρήσεις από τα αποθεματικά των ταμείων μέσω του χρηματιστηρίου)

Ιδιαίτερα θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας πως το ίδιο το κράτος θα έχει μια ευέλικτη τακτική στη συνολική, σε επίπεδο κοινωνίας, πολιτική του στο ασφαλιστικό, γιατί ακριβώς την διαμορφώνει με το σύνολο των παραμέτρων του ζητήματος και σχεδιάζει σε βάθος χρόνου.

Θα διασπά τους εργαζόμενους σε κατηγορίες για να τους αντιμετωπίσει πιο αποτελεσματικά, θα τεμαχίζει τα μέτρα με τη μέθοδο της σαλαμοποίησης, θα κάνει όσες επιμέρους συγκυριακές υποχωρήσεις ή /και  καθυστερήσεις πλευρών και όψεων της αναδιάρθρωσης χρειαστεί, προκειμένου να μην ξεφύγει από το γενικό στρατηγικό του σχεδιασμό. (Τέτοια παραδείγματα είναι η αύξηση των πολύ χαμηλών συντάξεων των ήδη συνταξιούχων σε ΙΚΑ-ΟΓΑ, για τους μηχανικούς μια ενδεχόμενη μείωση του ορίου συνταξιοδότησης από τον ΕΛΠΠ στα 37 χρόνια που σήμερα είναι η 40 ετία κλπ).

Αυτό βέβαια, είναι συνάρτηση και της πίεσης που θα δεχτεί από τους εργαζόμενους, για την άμεση άσκηση της οποίας, όσον αφορά το χώρο μας και σε σύνδεση με τους υπόλοιπους εργαζόμενους,  πρέπει να πρωτοστατήσουμε.

Συνολικά για το ασφαλιστικό θα πρέπει να κινηθούμε στους εξής άξονες:

ü      Συνολική αντίθεση στην γενική κατεύθυνση κυβέρνησης-εργοδοσίας και Ευρωπαικής Ένωσης για την ιδιωτικοποίηση και κατάργηση των σημερινών αναδιανεμητικών χαρακτηριστικών του ασφαλιστικού συστήματος και την επιδιωκόμενη εφαρμογή παραλλαγών του ¨τριζωνικού¨ συστήματος ασφάλισης και στην κεφαλαιοποίηση των αποθεματικών των ταμείων.

ü      Διασφάλιση των αποθεματικών του ταμείου μας και κατηγορηματική αντίθεση στην ΄΄αξιοποίησή΄΄ τους για την αγορά μετοχών του ΤΑΧ ΤΑΜ. Πίεση προς τις άλλες παρατάξεις να πάρουν θέση, έκθεσή τους από το δελτίο, αύξηση των αντιφάσεων του ίδιου του ΤΕΕ απέναντι στο ασφαλιστικό ζήτημα.

Άρρηκτη σύνδεση του ζητήματος των  αποθεματικών του ΤΣΜΕΔΕ με τις γενικότερες ρυθμίσεις για το Ασφαλιστικό των μηχανικών.

ü      Αντίθεση στη λογική της ανταποδοτικότητας-κεφαλαιοποίησης και σε όλες τις μορφές της επιχειρούμενης ιδιωτικοποίησης και εξατομίκευσης της ασφάλισης, όπως η αυτασφάλιση μέσω των επαγγελματικών ταμείων, άλλες μορφές ιδιωτικής ασφάλισης κλπ.

ü      Αντίθεση στην εφαρμογή του κεφαλαιοποιητικού συστήματος στην επικουρική και σε οποιοδήποτε κλάδο της ασφάλισης (πχ Κλάδος Προνοιακών Παροχών). Καμία μελλοντική σύνδεση της επικουρικής σύνταξης με οποιασδήποτε μορφής επαγγελματικά ταμεία.

ü      Μείωση των εισφορών νέων και παλιών μηχανικών. Κατάργηση του 2084/92 (Νόμος Σιούφα) και πλήρης ομογενοποίηση προς τα πάνω παλιών και νέων ασφαλισμένων. Αύξηση του παρανομαστή της σχέσης εισφορών προς παροχές. Συνυπολογισμό (τυπικά και ουσιαστικά) στον αριθμητή των εισφορών κράτους και εργοδοσίας. Απαλλαγή από τις εισφορές στους άνεργους.

Ουσιαστική μείωση των εισφορών ιδιαίτερα των τυπικά μισθωτών συναδέλφων. Σύνδεση του ζητήματος με την κατάργηση του ΔΠΥ σε ουσιαστικά εξαρτημένη σχέση εργασίας. Εργοδοτική εισφορά στο ΔΠΥ.

Έκπτωση από το φορολογητέο εισόδημα των κρατήσεων 2% επί των αμοιβών των μελετών Δημοσίων και ιδιωτικών έργων για τους μικρούς ελεύθερους επαγγελματίες που ζουν από τη δουλειά τους (μέχρι κάποιο όριο εσόδων).

ü      Καμία αύξηση του εργάσιμου χρόνου μέσω της αύξησης των χρονικών ορίων συνταξιοδότησης. Μείωση του ορίου των 40 χρόνων για την συνταξιοδότηση από τον πρώην ΕΛΠΠ στα 35 χρόνια. Καμία συζήτηση για την 37 ετία έστω και αν η κυβέρνηση χρυσώσει το χάπι μέσω της μείωσης της συνταξιοδότησης από τον πρώην ΕΛΠΠ στα 37 χρόνια.

ü      Ο νέος κλάδος προνοιακών παροχών να έχει ως κύρια προτεραιότητά του τον τομέα ανεργίας. Το επίδομα ανεργίας να είναι μεγαλύτερο από αυτό που μέχρι τώρα έδινε ο ΟΑΕΔ  καθώς και ευνοικότερες όλες οι λοιπές προυποθέσεις (διάστημα επιδότησης κλπ) και όχι μόνο οι προυποθέσεις καταβολής του. Χορήγηση του επιδόματος σε μισθωτούς με ΔΠΥ που μπορεί να είναι άνεργοι καίτοι θεωρούνται ελεύθεροι επαγγελματίες.

ü      Πραγματική και όχι σε εικονικά ποσοστά ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των ασφαλισμένων στο ΤΣΜΕΔΕ.

ü      Καμία εισφορά για τους στρατευμένους. Να τις καλύψει το ΥΠΕΘΟ.

ü      Άμεση ανάδειξη του ασφαλιστικού προβλήματος με ουσιαστικό και αποκαλυπτικό τρόπο, με στόχο την ετοιμότητα όλων των κατηγοριών του κλάδου και κυρίως των μισθωτών και των μικρών ελεύθερων επαγγελματιών που ζουν από τη δουλειά τους και την προετοιμασία κινητοποιήσεων το συντομότερο δυνατό.

ü      Γενική μείωση του εργάσιμου χρόνου, που σημαίνει μείωση του καθημερινού χρόνου εργασίας (35ωρο-5μερο) και μείωση του απαιτούμενου χρόνου συνταξιοδότησης κατά 5 χρόνια σε όλες τις κατηγορίες, ώστε να απορροφηθεί και η ανεργία. Αποφασιστική μείωση των εισφορών των εργαζομένων στην προοπτική της κατάργησης και κάλυψής τους από την εργοδοσία που είναι και ο μεγάλος ωφελημένος από την τεράστια αύξηση της παραγωγικότητας τα τελευταία χρόνια.

                                                                                    Μανώλας Γιάννης

                                                                                    Ρήγος Γιάννης

 Ακολουθούν κείμενα που αφορούν τις νέες εξελίξεις στο ασφαλιστικό και ορισμένα κείμενα από το αρχείο της Συσπείρωσης.

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Αθήνα, 19 Σεπτεμβρίου 2003

Νέα μεταρρυθμιστική τομή για το Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης μελετά το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων

Για τη νέα μεταρρυθμιστική τομή, που μελετά η ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, μίλησε το Σάββατο 20 Σεπτεμβρίου 2003 ο Υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων κ. Ροβέρτος Σπυρόπουλος, στο Συνέδριο που πραγματοποίησαν στην Αθήνα οι Ομοσπονδίες Εργαζομένων ΟΤΕ - ΕΛΤΑ - ΟΣΕ με θέμα "Συντάξεις και Ασφαλιστικό".

Ο κ. Σπυρόπουλος, αφού συνεχάρη τις ηγεσίες των Ομοσπονδιών για την απόφασή τους να ενταχθεί το ασφαλιστικό τους ταμείο στο ΙΚΑ - ΕΤΑΜ, είπε, μεταξύ άλλων, ότι η πρώτη φάση της μεταρρύθμισης πέτυχε και είναι σε όλους ορατά τα θετικά της αποτελέσματα. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα, τα οποία πρέπει να εξαλειφθούν και δυνατότητες πρόσφορες για αξιοποίηση.

Ειδικότερα, αναφερόμενος στα σχέδια του Υπουργείου τόνισε τα εξής:

Το νέο μεταρρυθμιστικό βήμα δεν θα αφορά κανένα θέμα, που έλυσε με τρόπο δίκαιο και ικανοποιητικό ο ν.3029/02, δηλαδή τα όρια ηλικίας, τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης, το ύψος των συντάξεων κ.λ.π., κ.λ.π..
Αντίθετα, το νέο μεταρρυθμιστικό βήμα πρέπει να αφορά σε αλλαγές, που θα κατοχυρώνουν τα σημερινά ασφαλιστικά δικαιώματα.
Ο κοινωνικής διάλογος για τη νέα μεταρρυθμιστική τομή πρέπει να ξεκινήσει μετά τις εκλογές του 2004 - προκειμένου να διαφυλαχθεί η πρωτοβουλία αυτή από προεκλογικές σκοπιμότητες - και ως βασικές θεματικές ενότητες να περιλαμβάνει τις παρακάτω σημαντικές αλλαγές.

• Τη μετάβαση από το ισχύον σύστημα ασφάλισης των ημερών εργασίας στο σύστημα ασφάλισης των αποδοχών εργασίας

Η αλλαγή αυτή κρίνεται ως η αναγκαία προϋπόθεση για να αποκτήσει το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης συμβατότητα με τη σημερινή πραγματικότητα στην εργασία και την οικονομία.
Αυτή η σημαντική αλλαγή θα ενισχύσει την αποτελεσματικότητα των πληροφοριακών συστημάτων στον έλεγχο της εισφοροδιαφυγής, σε τέτοιο βαθμό που αναμένεται, με την ταυτόχρονη επαρκή στελέχωση των υπηρεσιών ελέγχου, να συμβάλει αποφασιστικά στη δραστική μείωση της εισφοροδιαφυγής.

• Τη σύγκλιση των ασφαλιστικών εισφορών, κυρίως ανάμεσα στα Ταμεία ΙΚΑ - ΕΤΑΜ, ΔΗΜΟΣΙΟ, ΑΥΤΟΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ

Η σύγκλιση αυτή θέτει επί της ουσίας θέμα "διασποράς - μοιράσματος" του έμμεσου μη μισθολογικού κόστους, που αφορά τις εισφορές "υπέρ τρίτων", σε περισσότερες ομάδες, πέρα απ' αυτές που ως τώρα επωμίζονται το σημερινό κόστος (εργοδότες και εργαζόμενοι με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου).

• Την κατανομή του οφέλους από την πάταξη της εισφοροδιαφυγής με στόχο:

α. την ενίσχυση των χαμηλοσυνταξιούχων
β. τη σταδιακή μείωση του έμμεσου μη μισθολογικού κόστους
γ. τη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης των ασφαλιστικών ταμείων.

• Ενιαίο Φορέα είσπραξης ασφαλιστικών εισφορών

Υιοθέτηση της νέας πρακτικής, που όλο και περισσότερο εφαρμόζεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αποσυσχέτισης του φορέα είσπραξης των ασφαλιστικών εισφορών από το ασφαλιστικό ταμείο.
Διερεύνηση της δυνατότητας, ένα και μόνο θυγατρικό νομικό πρόσωπο του ΙΚΑ, να αναλάβει το έργο της είσπραξης όλων των ασφαλιστικών εισφορών κύριας και επικουρικής ασφάλισης, για όλα τα ταμεία μισθωτών.
Το ίδιο νομικό πρόσωπο μπορεί, αν τα επαγγελματικά ταμεία συμβάλλονται μαζί του, να εισπράττει και τις εισφορές που αντιστοιχούν σ' αυτά.

ΜΟΝΤΕΛΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΣΤΗΝ Ε.Ε.

Από Hμερίδα παρουσίασης των μοντέλων Κοινωνικής Ασφάλισης στην Ε.Ε- Οι επισημάνσεις του Υφυπουργού Κοιν. Ασφαλίσεων   (14/07/2003)

Το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και η Γραμματεία Κοινωνικών Ασφαλίσεων διοργάνωσαν Παρασκευή 11 Ιουλίου στο ξενοδοχείο ΤΙΤΑΝΙΑ ημερίδα στην οποία παρουσιάστηκαν όλα τα μοντέλα Κοινωνικής Ασφάλισης στην Ε.Ε. Στην ημερίδα μετείχαν οι 13 ερευνητικές ομάδες οι οποίες μελέτησαν τα συστήματα Κ.

Ο κεντρικός ομιλητής Ροβέρτος Σπυρόπουλος, Υφυπουργός Εργασίας και Κοιν. Ασφαλίσεων επισήμανε τα εξής:

1. Η εμπειρία που αποκτήσαμε με τις συναντήσεις μας με τα στελέχη των αντίστοιχων Υπουργείων στα Κράτη - Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης νομίζω ότι επιβεβαιώνει:

• Τη βασική επιλογή μας να διατηρήσουμε "ως κόρη οφθαλμού" το ενιαίο των ασφαλιστικών κανόνων της νέας γενιάς των ασφαλισμένων από την 1/1/1993.
• Την αναγκαιότητα για την επίσπευση με τους κανόνες της εθελούσιας διαδικασίας της ένταξης όλων των ειδικών ταμείων μισθωτών στο ΙΚΑ - ΕΤΑΜ.
• Την ορθότητα του στόχου οργανωτικής αυτονόμησης της επικουρικής ασφάλισης από το ΙΚΑ με τη δημιουργία του ΕΤΕΑΜ και την εφαρμογή ενός μακρόχρονου σχεδίου ενίσχυσης της κεφαλαιοποιητικής λειτουργίας στα επικουρικά ταμεία.
• Το ξεκαθάρισμα του στόχου που προωθεί ο 3029/02 για τη δημιουργία τριών βασικών πυλώνων στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης (κύρια ασφάλιση - επικουρική και επαγγελματική ασφάλιση - ιδιωτική ασφάλιση)
• Τη ρεαλιστικότητα του στόχου για τη σύγκλιση στο ποσοστό 70% του ποσοστού αναπλήρωσης σε όλα τα ασφαλιστικά ταμεία, καθώς και την ορθότητα της επιλογής μας για το διπλασιασμό ουσιαστικά των κατώτερων συντάξεων.
• Κυρίως όμως, επιβεβαιώθηκε η επιλογή μας για τη δημιουργία της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής και η στρατηγική μας στόχευση για την ανάπτυξη του νέου θεσμού των επαγγελματικών ταμείων.

2. Αν θέλουμε να αξιολογήσουμε τις βασικότερες συμπερασματικές επισημάνσεις, μετά από τις εισηγήσεις των υπευθύνων των ομάδων, που επισκέφθηκαν τις 14 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορούμε να σταθούμε στα παρακάτω καίρια σημεία:

• Όπου υπάρχει ενιαίο καθολικό σύστημα τύπου Μπέβεριτζ (Αγγλία - Δανία - Ιρλανδία - Σκανδιναβικά κράτη), ο τομέας των επαγγελματικών συστημάτων είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος.
• Τα επαγγελματικά συστήματα αναπτύσσονται κυρίως την τελευταία δεκαετία.
• Όπου το ασφαλιστικό σύστημα είναι διαρθρωμένος κατά τύπο Bismark, ο Β΄ πυλώνας των επαγγελματικών συστημάτων είναι ασθενής και μικρής εκτάσεως και τούτο γιατί ουσιαστικά το σύστημα Bismark λειτουργεί με στοιχεία επαγγελματικών συστημάτων.
• Διαφορές ορίων ηλικίας ανδρών - γυναικών. Παρατηρούνται τάσεις εξομοίωσης με μεταβατικό χρονικό διάστημα.
• Αύξηση αριθμού συνταξιούχων σε σχέση με τους ασφαλισμένους και ανατροπή της ασφαλιστικής σχέσης.
• Δημογραφικό πρόβλημα για όλα τα Κράτη - Μέλη. Αύξηση αριθμού συνταξιούχων σε σχέση με τον ενεργό πληθυσμό.
• Αυξήσεις ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης με μεγάλα μεταβατικά χρονικά διαστήματα που φθάνουν το 2030.
• Επενδύσεις αποθεματικών στα συστήματα του Α΄ πυλώνα δεν προβλέπεται. Δεν νοείται επένδυση αποθεματικών εκεί κυρίως όπου υπάρχει χρηματοδότηση από το κράτος.
• Με τον α΄ ή β΄ τρόπο υπάρχει πρόβλεψη στα Κράτη - Μέλη για ένα κατώτατο ποσό σύνταξης που αναφέρεται είτε ως εγγυημένο εισόδημα είτε ως Κ.Ο.
• Αναπτυγμένα μηχανογραφικά συστήματα - Βάσεις πληροφοριών - On line συνδέσεις, διαρκής επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό που υπηρετεί τόσο στα αντίστοιχα Υπουργεία όσο και στους ασφαλιστικούς φορείς.

3. Ολοκληρώνοντας ο Υφυπουργός την παρέμβασή του τόνισε τα παρακάτω, αναφορικά με τις βασικές επιλογές της Κυβέρνησης για την κοινωνική ασφάλιση:

• Ένταξη στο ΙΚΑ - ΕΤΑΜ των ειδικών ταμείων, ΤΑΠ - ΙΛΤ, ΤΑΠ - ΟΤΕ και συνεταιριστικών υπαλλήλων είναι εφικτή και ευελπιστούμε να ολοκληρωθεί εντός του έτους.
• Μελετούμε, με την καθολική συμμετοχή των στελεχών της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικών Ασφαλίσεων, βελτιωτικές προτάσεις στο υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο που αφορούν τη διαδοχική ασφάλιση, την πρόσθετη - επικουρική ασφάλιση, την ασφάλιση των άτυπων μορφών απασχόλησης, την προσαρμογή του ΟΓΑ στη νέα πραγματικότητα που επιβάλει η αλλαγή της απλής αγροτικής καλλιέργειας με αυτοαπασχόληση του αγρότη γεωργού σε αγροτική επιχείρηση, όπου ο γεωργός αποκτά χαρακτηριστικά μικρού και μεσαίου επιχειρηματία, τη θέσπιση του κανόνα της 37ετίας ως δικαίωμα συνταξιοδότησης και στους ελεύθερους επαγγελματίες.
• Τέλος ο Υφυπουργός αναφέρθηκε και στα σχέδια της Κυβέρνησης για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ειδικότερα για το συντονισμό - κοινοπρακτική δράση των κλάδων υγείας του ΙΚΑ, ΟΑΕΕ, ΟΓΑ και ΟΠΑΔ που θα στοχεύσει:
• Στην ανάπτυξη κοινών δομών εποπτείας και ελέγχου όλων των δαπανών - κοινές αγορές υπηρεσιών υγείας.
• Πολλαπλότητα πρόσβασης στις δομές πρωτοβάθμιας φροντίδας.
• Σταδιακή αξιοποίηση του 184 ως κοινού τρόπου πρόσβασης όλων των ασφαλισμένων προς όλες τις δομές υγείας.

Τι αλλάζει σε μισθούς-συντάξεις

Ø       ΜΕΙΩΣΗ ΟΡΙΩΝ ΗΛΙΚΙΑΣ ΓΙΑ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ - ΘΑ ΧΟΡΗΓΕΙΤΑΙ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑ

Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΕΓΑ

Ταυτόχρονα με την κύρια σύνταξη θα χορηγείται και η επικουρική στους δικαιούχους, ενώ μειώνονται κατά 30% τα ένσημα ανέγερσης κατοικίας στα χωριά.

Με νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας προβλέπονται τα εξής:

**Μειώνονται τα όρια ηλικίας για τη χορήγηση της επικουρικής σύνταξης και προσαρμόζονται πλέον στις προϋποθέσεις που προβλέπει ο «συγγενικός» φορέας κύριας ασφάλισης. Ετσι οι συνταξιούχοι του ΙΚΑ, στην κατηγορία των βαρέων και ανθυγιεινών, που λαμβάνουν κύρια σύνταξη στο 53ο (μειωμένη) ή στο 55ο έτος της ηλικίας τους, δεν θα περιμένουν το 60ό έτος για να λάβουν την επικουρική σύνταξη από το ΙΚΑ/ΤΕΑΜ.

**Μειώνονται κατά 25% τα οικοδομικά ένσημα για ανέγερση κατοικίας σε χωριό με πληθυσμό κάτω των 1.000 κατοίκων. Σήμερα ο συντελεστής, για κάθε τετραγωνικό οικίας, έχει προσδιοριστεί στο 1,35 ένσημο. Με τη νέα ρύθμιση ο συντελεστής περιορίζεται στο «1» και για κατοικία 120 τετραγωνικών μέτρων ο ιδιοκτήτης θα πληρώνει στο ΙΚΑ 120 ένσημα από 162 και θα απαλλάσσεται από ένσημα επισκευής.

**Οι ιερωμένοι θα λαμβάνουν το εφάπαξ, από το ταμείο κληρικών, στο 65ο έτος, ανεξαρτήτως ηλικίας συνταξιοδότησης.

**Στις περιπτώσεις διαδοχικής ασφάλισης, ο εργαζόμενος θα υποβάλει αίτηση στον τελευταίο ασφαλιστικό φορέα και θα λαμβάνει τη σύνταξη με τις προϋποθέσεις αυτού ή του ταμείου στο οποίο διένυσε τον περισσότερο ασφαλιστικό χρόνο. Το μέτρο διευκολύνει κυρίως τους εργαζόμενους σε ΔΕΚΟ και τράπεζες που συνταξιοδοτούνται νωρίτερα, και το ΙΚΑ, στο βαθμό που είχαν προηγουμένως χρόνο ασφάλισης στον ιδιωτικό τομέα, θα κληθεί να πληρώσει το ποσό που του αναλογεί, και θα λαμβάνει σύνταξη «κατ' αναλογίαν» κατά τι υψηλότερη δηλαδή των συντάξεων που λαμβάνουν τώρα. Ομως οι συντάξεις δεν θα φτάνουν στο ύψος όσων -για τα ίδια χρόνια- χορηγούνται από ένα ταμείο (χωρίς διαδοχική ασφάλιση).

**Οι ελεύθεροι επαγγελματίες (έμποροι, βιοτέχνες, κ.λπ.) που ασφαλίζονται στον ΟΑΕΕ (ΤΕΒΕ, ΤΣΑ, ΤΑΕ) όπως και οι μηχανικοί (ΤΣΜΕΔΕ) οι δικηγόροι (Ταμείο Νομικών), οι γιατροί (ΤΣΑΥ) κ.λπ. θα συνταξιοδοτούνται με 37 έτη ασφάλισης (στο ίδιο ταμείο, όχι με διαδοχική ασφάλιση) χωρίς όριο ηλικίας (ισχύει ήδη στον ιδιωτικό τομέα).

**Για τους ασφαλισμένους από 1.1.1992 το πλαφόν του συντάξιμου μισθού (επί του οποίου παρακρατούνται εισφορές υπέρ ΙΚΑ) διαμορφώνεται στα 4.500 ευρώ (1,5 εκατ. δρχ.). Για τους «παλαιούς» ασφαλισμένους ισχύει έως τώρα το όριο των 840.000 δρχ. Πέραν του ορίου αυτού δεν θα γίνονται κρατήσεις για συνταξιοδότηση.

**Οι εργαζόμενοι στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη Περάματος δικαιούνται ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης με 25 ένσημα το χρόνο (αντί 50) εάν έως 31.12.92 είχαν 3.500 ένσημα.

**Η σύνταξη χηρείας θα κατανέμεται και στη διαζευγμένη σύζυγο (συνταξιοδοτικό απόκτημα πρώην συζύγου), με την προϋπόθεση ότι υπήρξε γάμος τουλάχιστον 15 ετών. Η διαζευγμένη θα λαμβάνει το 30% της σύνταξης χηρείας (μετά το θάνατο του ασφαλισμένου) και το 70% η χήρα. Για 25 έτη γάμου η σχέση γίνεται 40-60.

**Ασφαλίζονται οι άτυπες μορφές εργασίας (τηλεργασία, φασόν κ.λπ.).

Αλλο νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας, που χρονικά, θα προηγηθεί του ασφαλιστικού προβλέπει:

**Την επιμήκυνση του χρόνου επιδότησης ανεργίας (έως 16 μήνες από 12) στις περιπτώσεις που το ποσό της επιδότησης «μεταβιβάζεται» στην επιχείρηση για την πρόσληψη του ανέργου (μετατροπή των παθητικών μέτρων για την ανεργία σε ενεργητικά).

**Οι δημοτικές και νομαρχιακές επιχειρήσεις θα επιδοτούνται από τον ΟΑΕΔ για την πρόσληψη ανέργων.

**Το ποσό του επιδόματος ανεργίας αυξάνεται κατά 10%.

**Οι νέοι γιατροί, μηχανικοί, δικηγόροι κ.λπ. θα επιδοτούνται από τον ΟΑΕΔ (7.400 ευρώ).

**Στους επιδοτούμενους από τον ΟΑΕΔ ανέργους που παίρνουν μέρος σε πρόγραμμα κατάρτισης-ειδίκευσης θα επαναχορηγείται το επίδομα ανεργίας.

**Οι επιχειρήσεις θα επιχορηγούνται με τις εργοδοτικές εισφορές για 12 μήνες στην περίπτωση πρόσληψης άνεργης με δύο παιδιά και όταν προσλαμβάνουν άνεργο /η σε αντικατάσταση εγκυμονούσας.

TAXYΔPOMIKO TAMIEYTHPIO: Nέο τελεσίγραφο προς το TΣMEΔE από N. Xριστοδουλάκη

Tης Tάνιας Kαραγιάννη
Hμερομηνία «σταθμός» για την τύχη του Tαχυδρομικού Tαμιευτηρίου ίσως αποδειχτεί η μεθαυριανή, κατά την οποία αναμένεται να πραγματοποιηθεί νέα συνάντηση μεταξύ του υπουργού Oικονομίας, N. Xριστοδουλάκη και του προέδρου του TΣMEΔE, Aν. Kουμπλή.
Aσφαλείς πληροφορίες αναφέρουν ότι ο κ. Xριστοδουλάκης επιδιώκοντας την επίσπευση των διαδικασιών έχει αποστείλει νέο «τελεσίγραφο» στη διοίκηση του Tαμείου των Mηχανικών, καλώντας την να αποσαφηνίσει τις προθέσεις της και να γνωστοποιήσει επισήμως την προσφορά για την εξαγορά του 34% του TT, την ερχόμενη Δευτέρα.
Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, η συνάντηση θεωρείται καθοριστική, αφού επιχειρείται από την πλευρά του υπουργείου Oικονομίας να δοθεί, πλέον, ένα τέλος στις όποιες καθυστερήσεις, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι οι προσπάθειες των δύο πλευρών, να βρουν τη «χρυσή τομή» προκειμένου να καταλήξουν σε συμφωνία, αποβούν άκαρπες.
Eκτιμάται, δε, ότι για να ξεπεραστούν οι «σκόπελοι» που έχουν δημιουργηθεί θα πρέπει το TΣMEΔE να προσφέρει τίμημα σαφώς υψηλότερο από την αρχική του προσφορά, η οποία είχε συζητηθεί σε προηγούμενη συνάντηση μεταξύ του υπουργού Oικονομίας και του προέδρου του ταμείου. Yπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με τα όσα τελευταία έχουν δει το φως της δημοσιότητας το Tαμείο των Mηχανικών προτίθεται να καταβάλλει το ποσό των 300 - 350 εκατ. ευρώ, προκειμένου να εξαγοράσει το 34% του TT, ποσό που φυσικά δεν θεωρείται διόλου ικανοποιητικό από την πλευρά του υπουργείου Oικονομίας.
Σύμφωνα, άλλωστε, με την έκθεση της Delloite & Touche η καθαρή θέση του TT στις 31/12/2003 ήταν 1,61 0 εκατ. ευρώ, τιμή που προφανώς σήμερα είναι πολύ μεγαλύτερη, αν συνυπολογιστούν και τα στοιχεία του πρώτου εξαμήνου του 2003.
Oι ίδιες πηγές τονίζουν ότι σε αυτή τη φάση κανένα ενδεχόμενο δεν μπορεί να αποκλειστεί. Παράλληλα, κάνουν λόγο ακόμη και για ενδεχόμενη αποτυχία του εγχειρήματος -αποδίδοντάς τη μάλιστα σε πολιτικούς κυρίως λόγους- και τονίζουν ότι το υπουργείο Oικονομίας έχει ήδη αρχίσει να επεξεργάζεται εναλλακτικά σενάρια, όπως για παράδειγμα αυτό της αυτόνομης εισόδου του TT στο X.A. ή ακόμη και την περίπτωση διενέργειας διεθνούς διαγωνισμού.

Το παρακάτω κείμενο αποτέλεσε και προεκλογικό υλικό της Συσπείρωσης το 97’

Ο κ. Σπράος, ο κ. Πινέρα και ο κ. Πινοσέτ

(Από τον Ιό της Ελευθεροτυπίας / Σάββατο 25-10-97)

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ

Πιστή αντιγραφή το ασφαλιστικό του Σπράου:

ΜΕ ΣΥΝΤΑΓΗ ΧΙΛΗΣ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ «ΤΡΙΩΝ ΠΥΛΩΝΩΝ» ΠΟΥ ΕΦΑΡΜΟΣΕ Ο ΠΙΝΟΣΕΤ ΤΟ '80

Tο σχέδιο σωτηρίας του ασφαλιστικού μας συστήματος που παρουσιάστηκε από την επιτροπή Σπράου ώς αποτέλεσμα ενδελεχούς μελέτης των ελληνικών ιδιαιτεροτήτων αποτελεί χιλιανό μοντέλο. H τελική πρόταση με το σύστημα των "3 στυλοβατών" αποτελεί λέξη προς λέξη μετάφραση της χιλιανής εκδοχής, όπως παρουσιάζεται σε έκθεση της Παγκόσμιας Tράπεζας. Tο μοντέλο αυτό εφαρμόστηκε την περίοδο της δικτατορίας Πινοσέτ (το '81) και οι μόνοι που εξαιρέθηκαν ήταν οι... στρατιωτικοί.

APIΣTEPΟΦPΩN δηλώνει ο κ. Σπράος, όμως το μοντέλο που προτείνει για την εξυγίανση των συντάξεων στην Ελλάδα έχει προέλευση μάλλον φαιάς απόχρωσης. Οι αλλαγές που προτείνονται από την "Επιτροπή" του στο σύστημα των συντάξεων δεν έχουν καμιά ελληνική πρωτοτυπία. Στηρίζονται εξ ολοκλήρου στη μέθοδο ιδιωτικοποίησης που επέβαλε η Παγκόσμια Τράπεζα στη Χιλή, στις αρχές της δεκαετίας του '80, την περίοδο της σκληρής επιβολής της στρατιωτικής δικτατορίας.

Το εντυπωσιακό είναι ότι η τελική πρόταση δεν είναι παρά ακριβής μετάφραση - λέξη προς λέξη - της χιλιανής επιλογής.

Η Έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας που κυκλοφόρησε με τον τίτλο Averting the Οld Age Crisis τον Ιανουάριο του 1994 προτείνει, κάνοντας απολογισμό της "χιλιανής επιτυχίας", ένα σύστημα "τριών στυλοβατών: 1) Eνα υποχρεωτικό σύστημα, το οποίο χρηματοδοτείται από τους φόρους, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται μια ελάχιστη βάση σύνταξης, 2) ένα υποχρεωτικό σύστημα καταβολής εισφορών, όπου κάθε εργαζόμενος συμβάλλει με τρόπο ανάλογο του σημερινού, 3) ένα συμπληρωματικό σύστημα ατομικών εισφορών, το οποίο επενδύεται στη χρηματιστική αγορά."

Η Εκθεση Σπράου προτείνει αντιστοίχως ένα σύστημα "τριών στυλοβατών":

"1) Το πρώτο επίπεδο αντιστοιχεί στην κοινωνική πρόνοια και χρηματοδοτείται από γενική φορολογία. 2) Το δεύτερο επίπεδο αντιστοιχεί στην αναπλήρωση εισοδήματος και χρηματοδοτείται με εισφορές με το διανεμητικό σύστημα. 3) Το τρίτο επίπεδο αντιστοιχεί στην κλαδική αποταμίευση, συνήθως ως επαγγελματική ασφάλιση. Χρηματοδοτείται με το κεφαλαιοποιητικό σύστημα και είναι συνήθως ιδιωτικό." (σελ. ΧΧVIII, αλλά και 74 και 88).

Πού πέτυχε

Η πλήρης ταύτιση του προτεινόμενου μοντέλου με την περίπτωση της Χιλής σκιάζεται μόνο από "μεταφραστικά" προβλήματα. Το "three-pillard system" του Πινοσέτ αποδίδεται αλλού ως "σύστημα τριών στυλοβατών" και αλλού ως "σύστημα τριών πυλώνων". Η ουσία παραμένει. Οπως και το εύλογο ερώτημα: Ηταν ανάγκη να αναφερθούμε στην ιδιαιτερότητα της ελληνικής πραγματικότητας για να εισαγάγουμε την εμπειρία της Χιλής από το παράθυρο; Και γιατί δεν κατατίθεται στο τραπέζι του κοινωνικού διαλόγου η πρόταση με το όνομά της;

Είναι γνωστό ότι το μοντέλο της Χιλής είναι το αγαπημένο παράδειγμα της Παγκόσμιας Τράπεζας και όλων των διεθνών "θινκ τανκς" που ασχολούνται με τις ιδιωτικοποιήσεις και την κατεδάφιση του κράτους πρόνοιας. Και η Εκθεση των Ελλήνων ειδικών δεν παραλείπει να το αναφέρει: "Η μετατροπή του παλαιού διανεμητικού συστήματος προς κεφαλαιοποιητικό έχει εφαρμοστεί τα τελευταία 15 χρόνια με επιτυχία στη Λατινική Αμερική, επιτυχία τόσο όσον αφορά τις συντάξεις όσο και τη γενικότερη επίπτωση στην οικονομία: Τη Χιλή έχουν ακολουθήσει η Αργεντινή, το Περού, η Βολιβία, η Κολομβία και τελευταίο το Μεξικό." (σελ. 88)

Το χιλιανό μοντέλο

Οι μνήμες της ελληνικής δικτατορίας και η σχετική ευαισθησία μιας μεγάλης μερίδας Ελλήνων πολιτών εμποδίζει τους συντάκτες της Εκθεσης να είναι πιο ενθουσιώδεις για το χιλιανό μοντέλο.

Οπως ήταν, π.χ., το περιοδικό Time το Μάρτιο του 1995, όταν εκθείαζε το παράδειγμα της Χιλής και το πρότεινε ως λύση για τις ΗΠΑ. Οπως ήταν και ο υποψήφιος πρόεδρος Μπομπ Ντόουλ, αλλά και ο ηγέτης των Ρεπουμπλικανών στο Κογκρέσο Νιουτ Γκίνγκριτς.

Τελικά, ποιο είναι το πρόβλημα του χιλιανού μοντέλου; Πρώτα πρώτα, το σημερινό σύστημα είναι ελαφρώς αναδιανεμητικό, μεταφέροντας κάποιους ελάχιστους πόρους από τους πλουσιότερους προς τους φτωχότερους μέσω της σύνταξης. Και το δεύτερο, δεν υπάρχει καμιά εγγύηση ότι οι ιδιωτικές εταιρείες θα είναι πιο ικανές, απ' ό,τι το κράτος, να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που προκύπτουν από τη δημογραφική εξέλιξη του πληθυσμού.

Δεκαπέντε χρόνια από την πρώτη του εφαρμογή, το χιλιανό μοντέλο εξαίρεται από την Παγκόσμια Τράπεζα, επειδή οι οικονομικοί δείκτες της χώρας ευημερούν. Ανάπτυξη, μείωση του χρέους κλπ. Ομως το μοντέλο αυτό της ιδιωτικής αποταμίευσης έχει ταυτόχρονα εντείνει στο μέγιστο βαθμό τις κοινωνικές ανισότητες. Οπως υπολογίζει ο οικονομολόγος Κρις Γκαλ, σε μια πρόσφατη μελέτη του (στο περιοδικό "Z" του Τσόμσκι, Σεπτέμβριος 1997), η βασική σύνταξη για τους φτωχούς ισοδυναμεί με μια φρατζόλα ψωμί και ένα φλιτζάνι καφέ την ημέρα. Είναι εξαιρετικά πιθανό ότι μισοί από όλους τους συνταξιούχους εργάτες της Χιλής θα πέσουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Για το 30% της εργατικής δύναμης, που είτε είναι άνεργοι είτε εργάζονται στον μη καταγεγραμμένο τομέα, δεν έχουν καμιά ισχύ οι κρατήσεις σε ιδιωτικές εταιρείες.

Εκθεση που δημοσιεύθηκε στο μηνιαίο περιοδικό Labor Notes του Ντιτρόιτ έδειξε ότι το 43% των Χιλιανών που διατηρούν ιδιωτικούς λογαριασμούς δεν καταβάλλουν συστηματικά τις εισφορές τους, γεγονός που τους αφήνει ακάλυπτους την εποχή που θα συνταξιοδοτηθούν. Οσο για την υπόσχεση ότι οι επενδύσεις των ιδιωτικών κρατήσεων στο Xρηματιστήριο σημαίνουν υψηλές αποδόσεις κεφαλαίου, αυτό προϋποθέτει μια συνεχή ανοδική πορεία της αγοράς. Πέρα λοιπόν από τον κίνδυνο των λανθασμένων επενδυτικών επιλογών, και εκτός από την αυτονόητη μείωση των κερδών που αντιστοιχεί στα έξοδα (κέρδη) των επενδυτών-χρηματιστών, η ιδιωτικοποίηση "λησμονεί" το ενδεχόμενο μιας ύφεσης της αγοράς ή και μιας οικονομικής κρίσης.

Μικρή αλλά εύγλωττη ένδειξη για την αξιοπιστία του χιλιανού μοντέλου: Η χούντα ιδιωτικοποίησε το 1981 όλες τις συντάξεις, με μια μοναδική εξαίρεση: τις συντάξεις των στρατιωτικών και των αστυνομικών! Ακόμα και σήμερα, οι μόνες συντάξεις που υποχρεούται να καταβάλλει το χιλιανό κράτος είναι αυτές του Πινοσέτ και των συναδέλφων του. "Για να καταλάβεις πόσο κακό είναι το σύστημα, λάβε υπόψη σου ότι όταν το επέβαλε ο Πινοσέτ, φρόντισε να εξαιρεθούν ο στρατός και η αστυνομία", λέει ο Βινσέντε Παγιάλεφ, εκπρόσωπος της Εθνικής Ενωσης Συνταξιούχων.

Η ιδιωτικοποίηση των κοινωνικών ασφαλίσεων υπήρχε ως πολιτική προοπτική στο χώρο της Δεξιάς των ΗΠΑ από τη δεκαετία του 60. Οταν όμως τόλμησε ο Μπάρι Γκολντγουότερ, υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών για την Προεδρία των ΗΠΑ κατά την προεκλογική εκστρατεία του 1964, να προτείνει τη μετατροπή του υποχρεωτικού ασφαλιστικού συστήματος σε προαιρετικό, υπέστη οδυνηρή ήττα. Η καριέρα του καταστράφηκε και το κόμμα του έκανε χρόνια να συνέλθει.

Τα καλά της δικτατορίας

Οι πολιτικοί συσχετισμοί έχουν όμως αλλάξει. Σήμερα, ο Σιλβέστερ Σράιμπερ, μέλος του Συμβουλίου Κοινωνικών Ασφαλίσεων του Κλίντον, αντιγράφει το μοντέλο της Χιλής και παρατηρεί: "Είχαν και κάποια καλά στη Χιλή. Είχαν δικτατορία και διέθεταν και τον πλήρη έλεγχο των μίντια."

Αυτός ο επιθυμητός "έλεγχος των μίντια" εξασφαλίζεται στις ΗΠΑ και την Ευρώπη με διάφορους τρόπους. Πρώτα πρώτα με τροφοδότηση συνεχών σεναρίων κατάρρευσης του ισχύοντος ασφαλιστικού συστήματος και την προβολή σφυγμομετρήσεων της κοινής γνώμης που πολλαπλασιάζουν την ανησυχία. Οπως η "έρευνα" που έδειξε ότι οι νέοι στις ΗΠΑ πιστεύουν περισσότερο στην ύπαρξη των UFΟ, παρά στην προοπτική της συνταξιοδότησής τους. Η διεθνής εκστρατεία ενισχύεται με την προώθηση προσωπικοτήτων, όπως ο Χοσέ Πινέρα. Ο κ. Πινέρα διευθύνει το Διεθνές Κέντρο για τη Μεταρρύθμιση των Συντάξεων και θεωρείται "οικονομικός εγκέφαλος" στα ασφαλιστικά. Τον καλούν σε ολόκληρη την αμερικανική ήπειρο για να τους δώσει τα φώτα του στην ιδιωτικοποίηση του συστήματος συντάξεων. Την "ειδίκευσή" του αυτή ο κ. Πινέρα την απέκτησε κατά το διάστημα που υπηρέτησε ως υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων στη χιλιανή χούντα. Είναι αυτός που επέλεξε την 1η Μαϊου 1981 ως ημέρα κατάργησης της δημόσιας ασφάλισης, έτσι ώστε "να μη γιορτάζεται η Πρωτομαγιά ως ημέρα ταξικής πάλης, αλλά ως ημέρα ελεύθερης επιλογής συστήματος σύνταξης."

Από το κείμενο της Επιτροπής Αγώνα Μηχανικών για το Ασφαλιστικό ΄΄Η κοινωνική ασφάλιση και ο χώρος των μηχανικών΄΄  ΑΘΗΝΑ, Μάρτιος 1998

Το κεφάλαιο, στην πορεία προς την ευρωπαϊκή σύγκλιση, επείγεται να απαλλαγεί από το "δυσβάσταχτο" φορτίο του εργασιακού κόστους, μεταφέροντάς το στις πλάτες του εργαζόμενου. Ο βασικός στόχος απορρέει από τη μεταβολή του ταξικού συσχετισμού δυνάμεων που συντελείται και επιδεινώνει την θέση των δυνάμεων της εργασίας εις όφελος του κεφαλαίου.

Μια ουσιαστική προσέγγιση του ασφαλιστικού ζητήματος πρέπει να τοποθετείται στο πλαίσιο της εκτίμησής του ως έναν συντελεστή του κόστους αναπαραγωγής και διατήρησης της εργατικής δύναμης. Θα ήταν λάθος να αντιμετωπίσει κανείς το ζήτημα της κοινωνικής ασφάλισης ως μία επιπλέον παροχή που αποδίδεται από την κοινωνία στους απόμαχους της ζωής. Στην πραγματικότητα αποτελεί τμήμα της αξίας της εργατικής δύναμης η οποία παρακρατείται και μέσα από κρατικούς θεσμούς και κοινωνικές νόρμες αποδίδεται στους εργαζόμενους σε μεταγενέστερο χρονικό διάστημα. Η απόκρυψη αυτής της πραγματικότητας αλλά και η χρονική μετάθεση της απόδοσης των πόρων, που στην πραγματικότητα έχουν αποδοθεί από τους εργαζόμενους, αφήνει πολλαπλές δυνατότητες στους κρατούντες:

τη συμμετοχή των εργαζομένων στις δαπάνες της ασφάλισης

την αξιοποίηση των πόρων για την ασφάλιση (που θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται ως μέρος του μισθού και άρα να είναι εγγυημένη η καταβολή τους στους εργαζόμενους) για την υποβοήθηση της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης (οι πόροι των ταμείων οι οποίοι επί δεκαετίες αποτελούσαν πηγή δανεισμού του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα)

την σε τελική ανάλυση διακύβευση της απόδοσης αυτού του τμήματος του μισθού (χρεωκοπία των ταμείων, αύξηση των ορίων ηλικίας για την συνταξιοδότηση, αισχρές συντάξεις οι οποίες αποτελούν υποπολλαπλάσιο των ποσών που θα απέδιδε μία απλή κατάθεση των εισφορών σε μία τράπεζα).

Σε όλη αυτή την αλληλουχία των καταστάσεων γύρω από το ζήτημα της ασφάλισης εξελίσσεται εδώ και χρόνια μία διαπάλη. Η βασική πλευρά της είναι η μείωση του εργατικού κόστους για τους μεμονωμένους κεφαλαιοκράτες, ωστόσο έχει αρκετές επιπλέον. Η πιο καθοριστική είναι η αναίρεση των συμβιβασμών μεταξύ κυρίαρχων και κυριαρχούμενων τάξεων, που μεταπολεμικά στην Ευρώπη συμπυκνώθηκαν με την εμπέδωση του "κράτους-πρόνοιας". Η αναίρεση των συμβιβασμών αυτών έχει πολλαπλές επιπτώσεις. Πέρα από τις άμεσα οικονομικές, δηλαδή την άμεση ανακατανομή κοινωνικών πόρων εις όφελος του κεφαλαίου και εις βάρος των εργαζομένων, έχει ευρύτερες κοινωνικές και εργασιακές επιπτώσεις. Η "διαλυτοποίηση" των ασφαλιστικών δικαιωμάτων, συμβαδίζει με την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, την έννοια της "απασχολησιμότητας", τη μεταβλητότητα της δομής της εργασίας, της ανασφάλειας και του άγχους που επάγει ο δεσποτισμός των σύγχρονων εργασιακών χώρων.

Το μοντέλο που λανσάρεται εναλλακτικά στην κρίση της ασφάλισης είναι το μοντέλο της "ανταποδοτικότητας". Ουσιαστικά αποτελεί έναν ανώδυνο τρόπο συγκάλυψης της κατάργησης της κοινωνικής ασφάλισης. Από την μια πλευρά η πλειοψηφία των ασφαλισμένων η οποία δεν θα έχει την δυνατότητα να πληρώνει τα απαιτούμενα για να έχει κάποιο αξιοπρεπές επίπεδο παροχών αρκούμενη σε μία κατ’ επίφαση κοινωνική ασφάλιση, η οποία όλο και περισσότερο θα τίθεται σε αμφισβήτηση με την αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης, την αύξηση των εισφορών την περικοπή των παροχών. Από την άλλη πλευρά όσοι μπορούν να διαθέσουν περισσότερα ή και λιγότερα χρήματα σε μία προσφυγή στην αμφίβολη ιδιωτική ασφάλιση, η οποία είναι πιθανόν στο μέλλον να μοιάζει με τα "αεροπλανάκια" ή τις αλβανικές "πυραμίδες". Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι τίποτα δεν εγγυάται την κάλυψη των "παχυλών" προσφορών, που είναι έτσι διαμορφωμένες ώστε να είναι ελκυστικές σε σχέση με το υπαρκτό δίκτυο κοινωνικής ασφάλισης, στο μέλλον που αυτό το δίκτυο θα έχει αποδιαρθρωθεί. Παράλληλα όσοι σήμερα πληρώνουν θα συνωθούνται για την πρόσκτηση των παροχών και οι εταιρείες αυτές θα αντιμετωπίσουν την ίδια αναλογία "ασφαλισμένων" - "συνταξιούχων" με αυτήν που αντιμετωπίζουν τα σημερινά ταμεία, χωρίς τίποτα να διαβεβαιώνει ότι θα υπάρχει μία "καλύτερη" διαχείριση των ασφαλιστικών πόρων από αυτήν που επέβαλλε το κράτος. Το αντίθετο μάλιστα, αν το κράτος διασπάθισε τους πόρους των ταμείων για να στηρίξει με έμμεσο τρόπο τη συσσώρευση και την κερδοφορία του κεφαλαίου, οι μεμονωμένοι κεφαλαιοκράτες έχουν πολύ αμεσότερους λόγους και πολύ λιγότερες δεσμεύσεις για να κάνουν κάτι τέτοιο.

.............

<<Αρχική Σελίδα