Ν’ ΑΠΟΣΥΡΘΕΙ ΤΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΕΛΕΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ
Το νομοσχέδιο για το θεσμικό πλαίσιο μελετών, που έδωσε στην δημοσιότητα η Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, όχι μόνο δεν επιλύει διαπιστωμένα προβλήματα από την εφαρμογή του ισχύοντος νόμου 716/77, αλλά κινείται στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση - αυτή της αντιμετώπισης της μελέτης ως εμπορεύματος που υπόκειται, χωρίς διαμεσολαβήσεις, στους νόμους της αγοράς και του ανταγωνισμού.
Στην πραγματικότητα επισφραγίζει ένα καθεστώς ανεξέλεγκτης δραστηριότητας του κατασκευαστικού κεφαλαίου, που τείνει να γενικευτεί και στηρίζεται στην υποτίμηση των μελετών και των μελετητών και στη μη εφαρμογή στην παραγωγή των έργων ουσιαστικών κανόνων προάσπισης του δημοσίου συμφέροντος.
Ο
νόμος 716/77 με τα εκτελεστικά του δ/τα, παρά
τις αδυναμίες, που επισημάνθηκαν ήδη από
τη ψήφισή του, όριζε τους κανόνες του «παιχνιδιού»
στον επαγγελματικό ανταγωνισμό και ένα
πλαίσιο μέσα στο οποίο οι
αντισυμβαλλόμενοι εργοδότης και
μελετητής μπορούσαν και όφειλαν να
κινηθούν. Η μοίρα όμως που επιφυλάχθηκε
στο νομοθετικό αυτό πλαίσιο είναι
πραγματικά θλιβερή. Στην υπερεικοσαετή
πορεία του δέχθηκε συνεχή πυρά από
πελατειακής μορφής νομοθετικές
παρεκκλίσεις και άλλες καταστρατηγήσεις
των βασικών διατάξεών του και οδηγήθηκε
σε ουσιαστική εγκατάλειψη.
Σε
μια πορεία συνεχούς επιδείνωσης, σήμερα
στον τομέα των αναθέσεων των μελετών
επικρατεί πλήρης φαυλότητα. Σε όλο το
δημόσιο τομέα, φορείς και εταιρείες του
Δημοσίου και τους ΟΤΑ, η αδιαφάνεια, οι
πελατειακές σχέσεις και παντός είδους
συναλλαγές είναι καθεστώς. Εχει
γενικευθεί η χρήση του συστήματος της
μελετοκατασκευής, ενός συστήματος
απαξιωτικού της μελέτης μέσω της
ενσωμάτωσής της στην οικονομική προσφορά
των εργοληπτών. Πολλαπλασιάζονται τα
κρούσματα ουσιαστικής ανάθεσης μελετών
υπό μορφή ερευνητικών προγραμμάτων στα
εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Υπερσυγκεντρώνονται οι μελέτες σε λίγα
γραφεία με αποτέλεσμα συνεχείς
υπεργολαβίες και γραφεία «μαϊμούδες»,
πολλαπλή εμφάνιση των ίδιων μελετητών με
διαφορετικά μελετητικά σχήματα, σπάσιμο
των μελετών σε πολλά κομμάτια και
απευθείας ανάθεση. Για τα μεγάλα έργα η
πανάκεια είναι οι Ειδικές συμβάσεις, που
αποκλείουν το μελετητικό δυναμικό της
χώρας και παράγουν σημαντικά έργα που
καθορίζουν την αρχιτεκτονική και
πολεοδομική φυσιογνωμία του τόπου χωρίς
την κήρυξη διεθνών αρχιτεκτονικών
διαγωνισμών. Και όλα τα παραπάνω με το
κύριο επιχείρημα – άλλοθι του «επείγοντος»
που σχεδόν πάντα αποδεικνύεται στην
πορεία ότι δεν ευσταθεί.
Επίσης μείζον πρόβλημα στην εφαρμογή του 716/77 αποτελούσε η μη αντικειμενική επιλογή μελετητών και η εξαναγκαστική εμπλοκή τους σε συναλλαγές με τους εργοδότες και τις επιτροπές κρίσης, κατάσταση για την οποία φέρει τεράστια ευθύνη και το ΤΕΕ.
Μια
τροποποίηση του νομοθετικού πλαισίου με
απάλειψη των διατάξεών του που αποτελούν
παράθυρα στην αδιαφάνεια και ασυδοσία,
βελτίωση άλλων στην κατεύθυνση
μεγαλύτερης αντικειμενικότητας και
δικαιοκατανομής του μελετητικού
αντικειμένου, διασφάλισης υψηλής στάθμης
μελετών και συνακόλουθης κατοχύρωσης της
εργασίας και της αμοιβής των μελετητών
και τέλος με επιβολή της καθολικής
εφαρμογής του χωρίς καμιά εξαίρεση, θα
αποτελούσε φραγμό στο σημερινό κατήφορο.
Αντίθετα, το νέο νομοσχέδιο του ΥΠΕΧΩΔΕ κινείται στην κατεύθυνση της νομιμοποίησης της σημερινής κατάστασης και έρχεται, με την εισαγωγή της οικονομικής προσφοράς και τη συνακόλουθη κατάργηση του κώδικα αμοιβών, ν’ απελευθερώσει τις μελέτες από τις επιστημονικές «δουλείες» και να τις μετατρέψει σε προσφορές, επιλέξιμες με βάση το κόστος τους το οποίο, για τη διευκόλυνση της κερδοφορίας του κεφαλαίου, θ’ αποτιμάται με κριτήρια αντίθετα στην ποιότητα των μελετών και των έργων. Διατηρεί τα παράθυρα στην αδιαφάνεια και τη συναλλαγή προβλέποντας αναθέσεις με τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς προκήρυξη λόγω επείγοντος. Επιτρέπει επίσημα πλέον τις υπεργολαβίες στις μελέτες.
Τέλος και πολύ σημαντικό, απορρυθμίζει ακόμα περισσότερο τη δημόσια διοίκηση, με τη δυνατότητα υποκατάστασής της στις διαδικασίες ανάθεσης, παρακολούθησης και ελέγχου των μελετών, από Εταιρείες Μελετών και Εταιρείες Συμβούλων. Η επιχειρούμενη παράκαμψη της λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης, ως ελεγκτικού μηχανισμού που διασφαλίζει την ποιότητα των υπηρεσιών προς τον πολίτη, προδίδει και τις βαθύτερες προθέσεις των συντακτών του.
Αντί της ενδυνάμωσης των Δημόσιων Τεχνικών Υπηρεσιών, ώστε να ανταποκριθούν με πληρότητα στις υψηλές απαιτήσεις της παραγωγής άρτιων μελετών και έργων, επιλέγεται συνειδητά η συρρίκνωσή τους και η εκχώρηση θεμελιακών αρμοδιοτήτων του Δημοσίου, σε ιδιώτες. Η επιλογή αυτή έρχεται να ολοκληρώσει τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές στο δημόσιο τομέα, που έχουν επιφέρει όχι μόνο την ιδιωτικοποίηση βασικών τομέων του αλλά και την απαξίωση των σημερινών υπηρεσιών του. Εύλογα, όμως, τίθεται το ερώτημα: Πώς θα διασφαλιστεί το δημόσιο συμφέρον και θα ελεγχθούν οι ιδιώτες μελετητές και κατασκευαστές από άλλους ιδιώτες μελετητές και συμβούλους, δηλαδή από φορείς εκτός δημόσιας διοίκησης;
Στη βάση αυτή διαφωνούμε με το νομοσχέδιο επί της αρχής και πιστεύουμε ότι πρέπει να συγκροτήσουμε τις θέσεις των μηχανικών σε αντιπαράθεση με τη φιλοσοφία που το διέπει.
Συγκεκριμένα υποστηρίζουμε:
1. Το θεσμικό πλαίσιο ανάθεσης των μελετών πρέπει να ισχύει για όλες ανεξαίρετα τις περιπτώσεις των δημοσίων έργων και να συμπεριλαμβάνει όλους τους φορείς με την ευρύτερη δυνατή έννοια του δημοσίου. Εξαιρέσεις που αφορούν το «επείγον» και το ύψος της αμοιβής δεν πρέπει να γίνουν δεκτές (πλην περιπτώσεων απλών εργασιών και σχετικά μικρών ποσών αμοιβής).
2.
Οι αμοιβές των μελετών δεν πρέπει ν’
απελευθερωθούν και να κινηθούν στη βάση
των κανόνων της ελεύθερης αγοράς και του
ανταγωνισμού. Αντίθετα, πρέπει να
καθοριστούν συγκεκριμένες αμοιβές που θ’
αντιστοιχούν σε αυστηρά διατυπωμένες
προδιαγραφές καθώς και περιορισμοί στην
επέκταση της σύμβασης της μελέτης και την
ανεξέλεγκτη αύξηση της αρχικής αμοιβής
του μελετητή.
3. Σε καμιά περίπτωση δεν είναι δυνατόν να εκχωρούνται θεμελιακές αρμοδιότητες του Δημοσίου σε ιδιώτες. Απ’ αυτήν την άποψη, δεν πρέπει να ανατίθενται καθήκοντα ελέγχου και επίβλεψης μελετών του δημοσίου σε ιδιώτες, όπως επιχειρείται με το νομοσχέδιο του ΥΠΕΧΩΔΕ. Προϋπόθεση για την ανάθεση, παρακολούθηση, έλεγχο και επίβλεψη μελετών υψηλών προδιαγραφών είναι η επαρκής στελέχωση, αναβάθμιση και αποκατάσταση του ρόλου των Δημόσιων Τεχνικών Υπηρεσιών και η ενδυνάμωση γενικότερα της δημόσιας διοίκησης, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις του ρόλου της.